Vincent van Gogh

Tryptyk londyński

(National Gallery, Londyn)


W londyńskiej National Gallery, gdzie zobaczyć można zapewne najpełniejszy i najbardziej reprezentatywny zestaw arcydzieł europejskiego malarstwa, trzy dzieła van Gogha zatrzymują natychmiast spojrzenie. Układają się w tryptyk, jak on to lubił. Ten zestaw nie był przez niego zamierzony, mówi jednak wiele o jego twórczości. Widzę londyński tryptyk jako wariacje na temat trwania i zmienności, wariacje w tonacji złoto‑żółtej. Po lewej Krzesło van Gogha, autoportret przez ascetyczny przedmiot, żółte krzesło, na nim fajka, w rogu skrzynka z kiełkującymi złotymi cebulami. Pośrodku Słoneczniki, na cytrynowożółtym tle wijące się złotobrązowe słońca kwiatów, jedne rozkwitające, inne więdnące. Po prawej Pszeniczne pole z cyprysami, moment dojrzewania, słońca i przemiany. Doświadczenia z Arles zostały włączone i przetworzone w płótnie z Saint-Rémy. Temu tryptykowi‑autoportretowi powinien w wyobraźni patrzącego na dzieła van Gogha towarzyszyć chyba inny tryptyk-autoportret, trzy spośród jego ostatnich pejzaży z Auvers wiszące zazwyczaj obok siebie w Muzeum van Gogha w Amsterdamie: Pole pszeniczne pod zachmurzonym niebem, Korzenie traw i pnie drzew i Pole pszeniczne z krukami.

Wojciech Karpiński

Fragmenty książki Fajka van Gogha