Paul Cézanne w Courtauld Gallery

Wielka sala impresjonistów i postimpresjonistów znów mnie zadziwiła. I tym razem ściana Cézanne’ów, osiem, skupiła moją uwagę. Epifania, czy też podprowadzenie do niej, osiągnięta nieekstatycznymi środkami. Cézanne jest jak Piero, cudownie obiektywny, a zarazem wizja tak całkowicie malarska. To wielki moment w sztuce Zachodu (w momencie jej zmierzchu?). Wybija się błękitne Jezioro Annecy (jak jezioro, do którego Raoul Richter zaprowadził Hofmannsthala, samo drzewo z tego tekstu znajduje się na obrazie w São Paulo, Le Grand Pin), dostało dzisiaj w momencie entuzjazmu trzy gwiazdki. [...]

Ściana z Cézanne’ami w Courtauld Gallery stanowi dla mnie jedno z miejsc magicznych w muzeach świata, gdy sztuka osiąga pełnię i intensywność. Obrazy podobnego formatu. Świetnie powieszone. Tworzą jakby kolorystyczną symfonię. Cykl zaczyna się od młodej jabłkowej, prawie żółtej zieleni Farmy w Normandii (zbiory prywatne, długoterminowy depozyt w Courtauld Gallery), prawie abstrakcyjne komponowanie przestrzeni. Bardziej przymglona, choć też młoda zieleń na Jas de Bouffan. Ciemna zieleń liści martwej natury Kwiaty i owoce. Zieleń i stalowy błękit Góry Sainte Victoire. Głębszy błękit z zielenią, akwamaryna z odrobiną różu i brązu na Jeziorze Annecy, dla mnie punkt zworny tej wspaniałej ekspozycji, doskonała synteza wody i ziemi, roślin i gór, i powietrza. Martwa natura z kupidynem: błękit ciemny i bardzo rozjaśniony, czerwień i żółć cebul, kompozycja uchwycona z wielu punktów widzenia, w ruchu, a jednocześnie klasyczna powaga i siła. Grający w karty w zróżnicowanej gamie brązów: szarostalowe i czarnorude tło, rdza stołu, żółć kubraka; to wersja, większa trochę, obrazu z Musée d’Orsay, wolę te kompozycje od bardziej rozbudowanych, z liczniejszymi postaciami, zdominowanych przez niebieską kapotę jednego z mężczyzn, znajdujących się w amerykańskich muzeach, w Metropolitan i w Barnes Collection; grający chłopi mają w sobie i indywidualność, i wydają się uniwersalni. Jeden z nich zamyka ten niezwykły ciąg arcydzieł, Mężczyzna z fajką to studium ziemistych brązów i szarości.

Wojciech Karpiński 

Fragmenty książki Obrazy Londynu